აღმოსავლეთ ინდოეთის კომპანია

აღმოსავლეთ ინდოეთის კომპანიას ჰქონდა მმართველი ქვეყნის არაჩვეულებრივი განსხვავება. მისი წარმოშობა ბევრად უფრო თავმდაბალი იყო. 1600 წლის 31 დეკემბერს, ვაჭრების ჯგუფს, რომლებმაც ჩაერთო აღმოსავლეთ ინდოეთის კომპანია, მიეცა მონოპოლური შეღავათები აღმოსავლეთ ინდოეთთან ყველა ვაჭრობისთვის. კომპანიის გემები პირველად ჩავიდნენ ინდოეთში, სურატის პორტში, 1608 წელს. სერ თომას როემ მიგალის იმპერატორის, ჯაჰანგირის სასამართლოში მიაღწია 1615 წელს მეფე ჯეიმს I- ის ემისარმა, და ბრიტანელებისთვის მოიპოვა უფლება შექმნას ქარხანა სურატში. თანდათანობით ბრიტანელებმა პორტუგალიის დაბნელება მოახდინეს და წლების განმავლობაში მათ ინდოეთში სავაჭრო ოპერაციების მასიური გაფართოება დაინახეს. უამრავი სავაჭრო პუნქტი შეიქმნა ინდოეთის აღმოსავლეთ და დასავლეთ სანაპიროებზე, და მნიშვნელოვანი ინგლისური საზოგადოებები განვითარდა საპრეზიდენტო სამი ქალაქის კალკუტაში, ბომბეიში და მადრასში. 1717 წელს კომპანიამ მიაღწია მისი აქამდე ყველაზე თვალსაჩინო წარმატება, როდესაც ის მიიღო ფირმანი ან სამეფო ნაკარნახევი საწყისი მუღალი იმპერატორის გათავისუფლების კომპანიის გადახდისაგან საბაჟო ბენგალში.

კომპანიამ დაინახა თავისი ბედების ზრდა და მისი ტრანსფორმაცია სავაჭრო საწარმოდან მმართველ საწარმოში, როდესაც მისმა ერთ-ერთმა სამხედრო მოხელემ, რობერტ კლივემა, დაამარცხა ბენგალის ნავაბის, სირაჯ-ედ-დაულა – ის ძალები, ბრძოლის დროს პლასისი 1757 წელს. რამდენიმე წლის შემდეგ კომპანიამ მიიღო უფლება მუგალის იმპერატორის სახელით შემოსავლის შეგროვების მიზნით, მაგრამ მისი ადმინისტრირების საწყისი წლები უბედური იყო ბენგალის ხალხისთვის. კომპანიის მოსამსახურეები მეტწილად შურისმაძიებელი და თვითგამანადგურებელი ლოტი იყვნენ, და ბენგალის ძარცვამ ყოფილი მდიდარი პროვინცია დატოვა უკიდურეს უკაცრიელ მდგომარეობაში. 1769-70 წლების შიმშილმა, რომელიც კომპანიის პოლიტიკამ ვერაფერი შეამსუბუქა, შესაძლოა სიცოცხლის შედეგად დაიღუპა როგორც მოსახლეობის მესამედი. კომპანია, მიუხედავად ვაჭრობის ზრდისა და სხვა წყაროების შემოსავლის მიღებისა, აღმოჩნდა მძიმე მასალის ხარჯებით და მისი განადგურება გარდაუვალი ჩანდა. სახელმწიფო ინტერვენციამ დაავადებული კომპანია ფეხზე წამოაყენა, ხოლო ლორდ ნორტის ინდოეთის ბილმა, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც 1773 წლის მარეგულირებელი აქტი, ითვალისწინებს უფრო მეტ საპარლამენტო კონტროლს კომპანიის საქმეებზე, გარდა ამისა, ინდოეთი გენერალ – გუბერნატორის მმართველობაში დგებოდა.

ინდოეთის პირველი გენერალური გუბერნატორი იყო უორნ ჰასტინგსი. მისი განკარგულების პირობებში, ინდოეთში ბრიტანეთის მმართველობის გაფართოება ენერგიულად მიმდინარეობდა და ბრიტანელები ცდილობდნენ ცოდნის ძირძველი სისტემების დაუფლებას. ჰასტინგსი ინდოეთში დარჩა 1784 წლამდე და მას წარმატებას მიაღწია კორნუილისმა, რომელმაც დაიწყო მუდმივი განსახლება, რომლის თანახმად, სამარადისო ​​შეთანხმება მიღწეული იყო ზამინდარებთან ან მემამულეებთან, შემოსავლის შეგროვების მიზნით. მომდევნო ორმოცდაათი წლის განმავლობაში, ბრიტანელები ინდოეთის მეტოქეების აღმოფხვრის მცდელობებით იყვნენ დაკავებულნი და ველესლის ადმინისტრაციის ქვეშ ხდება, რომ ბრიტანეთის ტერიტორიული გაფართოება მიღწეულიყო დაუნდობელი ეფექტურობით. უმთავრეს გამარჯვებებს მიაღწიეს მისტერი – ისა და მარათას ტიპუს სულთანთან, და ბოლოს, სიქსების დამორჩილებამ და დაპყრობამ ინგლის – ციხის ომების სერიაში გამოიწვია ბრიტანეთის ოკუპაცია მთელს ინდოეთში. ზოგიერთ ადგილას, ბრიტანელები არაპირდაპირი წესით მოქმედებდნენ, ადგილსამყოფელი ადგილს აძლევდნენ ადგილობრივ მმართველს, რომელსაც შინაურ საკითხებში სუვერენიტეტი ეძლევა. ლორდ დალჰოსის უგულებელყოფილი მოძღვრება, რომლის თანახმადაც, ადგილობრივი სახელმწიფო ბრიტანული ინდოეთის ნაწილი გახდა, თუ მმართველის სიკვდილის პერიოდში მამრობითი სქესის მემკვიდრე არ არსებობდა, ეს იყო ერთ-ერთი ძირითადი გზა, რომლის საშუალებითაც მოხდა დანართი მშობლიური სახელმწიფოების შესახებ; მაგრამ ხშირად ანექსია, მაგალითად, ავაჰი [ოჰუდ] – ში, 1856 წელს, გამართლდა იმ მოტივით, რომ მშობლიური პრინცი ბოროტი დამოკიდებულებით იყო განწყობილი, გულგრილი არ იყო მისი საგნების კეთილდღეობის მიმართ. მშობლიური სახელმწიფოების ანექსიამ, მკაცრმა შემოსავლების პოლიტიკამ და ინდოეთის გლეხობის მდგომარეობამ ყველამ შეუწყო ხელი 1857–58 წლების აჯანყებას, რომელსაც ადრე სეპოის მუტანტად მოიხსენიებდნენ. 1858 წელს აღმოსავლეთ ინდოეთის კომპანია დაიშალა, მიუხედავად ჯონ სტუარტ მილის მიერ მისი სავარაუდო მიღწევების ძლიერი თავდაცვისა, და ინდოეთის ადმინისტრაცია გახდა გვირგვინის პასუხისმგებლობა.

© Copyright vests with Vinay Lal