Original web-page: https://vinaylal.wordpress.com/2021/08/16/an-ignominious-end-for-a-superpower-run-america-run/
2021 წლის 16 აგვისტო
© Prof. Vinay Lal
ვინეი ლალი
პირველი 2-4 სტატიის სერიიდან ავღანეთზე, თალიბანსა და შეერთებულ შტატებზე
ავღანეთი დაეცა თალიბანს და შეერთებული შტატები ცდილობს ამერიკელების ევაკუაციას. ასე ყვიროდა სათაური New York Times-ში მთელი გუშინ და ასე ამბობენ, რომ სურათები აისახება ტელევიზიის და მობილური ტელეფონის ეკრანებზე. როგორ გარბიან ამერიკელები კუდით ფეხებს შორის! აშშ -ის სახელმწიფო მდივანი ანტონი ბლინკენი პირდაპირ ეთერში იცავდა ბაიდენის ადმინისტრაციის გადაწყვეტილებას ამერიკული ძალების საკმაოდ მკვეთრი გაყვანის შესახებ და მისი ტუჩებიდან ყველაზე გასაოცარი გამოთქმა იყო ეს: “ეს აშკარად არ არის საიგონი”. ის ფაქტი, რომ მან სცადა ხალხის აღკვეთა გაეხსენებინა დამცირება, რაც შეერთებულმა შტატებმა განიცადა 1975 წლის 30 აპრილს, როდესაც ჩრდილოეთ ვიეტნამის ჯარებმა დაიკავეს ქალაქი და აშშ ცდილობდა ევაკუაცია თავისი პერსონალი საიგონში საელჩოდან, მიანიშნებს ანალოგიის სიძლიერეზე. მაშინ და ახლა, ყველაზე ხატოვანი სურათი თამაშის ბოლოდან არის ამერიკული ვერტმფრენები, რომლებიც მიჰყვებიან ამერიკელ პერსონალს და “თანამშრომლებს”, როგორც მტერი აცხადებს მათ, უსაფრთხოებისთვის – ამჯერად აეროპორტის უსაფრთხო ადგილას, რომლის პერიმეტრზე ამერიკული სამხედრო ძალები რეკავს. მაშინ ეს იყო ბოროტი კომუნისტები; ახლა ის არის საშინელი ისლამური ტერორისტები. მაგრამ ეს არის ამერიკა, რომელიც კიდევ ერთხელ გაურბის ქაოსის სცენებს – სწორედ იმ ქაოსს, რომელიც მან წარმოშვა პირველ რიგში.
შეერთებულმა შტატებმა, მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ პერიოდში გამოჩენილმა სამხედრო ძალამ, კიდევ ერთი გამანადგურებელი მარცხი განიცადა. მოდით არ შევამციროთ ამ დამარცხების სიდიადე. ბევრი კომენტატორი ცდილობდა დარტყმის შემსუბუქებას: ზოგი მას უწოდებს “უხერხულობას”, ზოგი საუბრობს ამერიკული “პრესტიჟის” დაკარგვაზე, ზოგი კი საუბრობს იმაზე, თუ როგორ დაიჭირეს ამერიკელი სამხედროები ბრტყელტერფიანობით. ეს ყველაფერი და გაცილებით მეტია ვიდრე ავღანეთში აშშ -ის ეპოქის დასასრული. საკმარისი არ არის იმის თქმა, რომ ამერიკელები ნებისმიერ შემთხვევაში აპირებდნენ გაყვანას და რომ ბაიდენმა და მისმა მრჩევლებმა მხოლოდ არასწორად გამოთვალეს, თუ რამდენად შეძლებდნენ ავღანეთის უსაფრთხოების ძალები თალიბანის შეკავებას. ამ თვალსაზრისით, დღევანდელი “დამცირება” შეიძლება ჩაითვალოს ბაიდენის წინამორბედის მიერ ჩამოყალიბებული სტრატეგიული აზროვნების და პოლიტიკის განხორციელების წარუმატებლობით, თუმცა ბევრ ამერიკელს თავად აინტერესებს, რატომ გაქრა “ტრილიონი დოლარი”. ეს არის ის თანხა, რომელიც მოიხსენიება, როგორც 20-წლიანი ომის ღირებულება, რომელიც იძლევა სამხედრო ოპერაციებში გაწეულ ხარჯებს, მასიური ამერიკული ყოფნის შენარჩუნებას და ერის მშენებლობას, როგორც ამერიკელებმა დაინახეს, რათა უზრუნველყონ”. გაათავისუფლე სამყარო “ტერორიზმის უბედურებისგან და მიიყვანე” ცივილიზაცია “ტომურ” ველურებში”. ასეთი შეხედულება გვიჩვენებს მილიტარიზმის კულტურის სრულ გაუთვითცნობიერებას, რომელიც არის ველურობის კიდევ ერთი ფორმა, რომელიც ისეთივე შინაგანია ამერიკის საგარეო პოლიტიკისა და თუნდაც ამერიკული ხასიათისთვის, როგორც თავისუფლების სავარაუდო სიყვარული.
— ბოლო დღეები ვიეტნამში: ამერიკელი პერსონალის ევაკუაცია ამერიკის საელჩოდან, საიგონი, 1975 წლის 29-30 აპრილი. წყარო: PBS.
— ავღანეთში ბოლო დღეები: ევაკუაცია ქაბულში აშშ-ს საელჩოდან, 2021 წლის 14 აგვისტო. წყარო: AP ფოტო, აჰმად გული
საკითხის უხეში ფაქტი მდგომარეობს იმაში, რომ მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ გერმანიაში, იტალიასა და იაპონიაში ფაშისტების წინააღმდეგ აშშ-ისა და მოკავშირეების გადამწყვეტი გამარჯვებით, შეერთებულმა შტატებმა არ მოიგო ომი პირდაპირ, თუ მოიგო ომი საერთოდ კორეის ომი (1950 წლის ივნისი – 1953 წლის ივლისი) დასრულდა ჩიხში, რომელიც აღინიშნა ზავის ხელშეკრულებით და მისი მწარე მემკვიდრეობა დღემდე გრძელდება. ვიეტნამში ამერიკელებმა აიღეს პასუხისმგებლობა, როგორც ხედავდნენ მათ, რომ ფრანგებს აღარ შეეძლოთ კომუნიზმის საშიში წინსვლის აღკვეთა. შემდეგ, ორი ათეული წლის შემდეგ, რასაც შეიძლება ეწოდოს სხვა გაჭიანურებული ჩახლართვა, ამჯერად ერაყში, ამერიკელები ცდილობდნენ სადამ ჰუსეინის დამორჩილებას ჯერ ერაყის დაბომბვით ქვის ხანაში, შემდეგ კი, რამდენიმე წლის შემდეგ, ერაყის დიქტატორის დახრილობით. სიტყვასიტყვით ამოთხრიდა მას ხვრელიდან სანამ იგი გოდოლზე გაგზავნიდა. ამ პროცესში მათ არა მარტო ქვეყანა დატოვეს, არამედ მათი ამბიცია განახორციელონ დემოკრატიული რეფორმები – როდესაც მათ საკმარისი ჰქონდათ გასაკეთებელი საკუთარ ქვეყანაში, როგორც ეს აშკარად დამკვიდრდა თეთრკანიანი უზენაესების და ქსენოფობიური მილიტარისტების ზრდამ – დასავლეთ აზიაში (ან ახლო აღმოსავლეთში, როგორც ამას ამერიკელები ეძახიან) მთელი საზოგადოებების ამოღების ეფექტი. სირიაში დებატები, სადაც დასავლური განათლების მქონე ბაშარ ალ ასადის მიერ ჩადენილი სისასტიკეები ჰუსეინის ერაყს მიმზიდველს ხდის, ისევე როგორც სამოქალაქო ომი ლიბიაში, რაც გამოწვეულია აშშ-ის გადაწყვეტილებით, მუამარ კადაფის მთავრობა დაამარცხოს. აშშ -ის საგარეო პოლიტიკის კვალი, თუნდაც აღიარდეს სხვა სახელმწიფოების როლი, როგორიცაა რუსეთი და საუდის არაბეთი, იმ უწმინდური არეულობის შექმნაში, რომელშიც არაბული სამყაროა ჩაფლული. ახლა კი, ყოველივე ამის დასაფარავად, არის ისტორია ოცი წლის განმავლობაში, როდესაც ამერიკელი ჯარები იმყოფებიან კაპიტულაციაში შეიარაღებული ტომების წარმომადგენლებთან რამდენიმე დღეში. ზოგი შეიძლება ამტკიცებდეს, რომ შეერთებულმა შტატებმა მოიგო ცივი ომი: თუკი ასე მოიგო, რომელიც საბჭოთა კავშირის დაშლიდან ოცდაათი წლის შემდეგ ჯერ კიდევ არ არის გასაგები, ღირს იმის კითხვა, თუ რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს მხოლოდ „გაციების“ მოგებას ვიდრე “ცხელი” ომი.
ის, რაც ახლა ცალსახად ცხადი უნდა იყოს, არის ის, რომ სამხედრო ძალას, მართლაც დიდ სამხედრო ძალას, აქვს შეზღუდვები და მართლაც პასუხისმგებლობაც კი. ეს არის გაკვეთილი სხვა ძალებისთვის, განსაკუთრებით ჩინეთისთვის, თუმცა არასოდეს არ უნდა შეაფასო ადამიანების ტენდენცია, უარი თქვან იმაზე, რასაც ისტორიკოსები გულმოდგინედ და ზოგჯერ მზაკვრულად უწოდებენ “ისტორიის გაკვეთილებს”. შეერთებულმა შტატებმა არასოდეს აღიარა თავისი სამხედრო დამარცხება და გენერლებმა მხოლოდ ის გაითავისეს, რომ ისინი არ იბრძოლებენ ომში ერთი ხელით ზურგსუკან. ამერიკული კონტრ-აჯანყების ოპერაციები ამიერიდან იქნება ორიენტირებული ინსტრუმენტებისა და უნარ-ჩვევების შემუშავებაზე, რომლებიც საჭიროა პარტიზანებთან და მათ რასაც არასახელმწიფო აქტორებს უწოდებენ. ალ-ქაიდას, თალიბანის, ISIS-ის და სხვა ჯიჰადის შეიარაღებული ძალების წინააღმდეგ განხორციელებულ ოპერაციებში ამერიკელებმა იფიქრეს, რომ მათ რაღაც ისწავლეს არასახელმწიფო აქტორების ჩართვის შესახებ. თუმცა, არცერთი მათგანი არ უნდა იყოს ნებადართული იმ ფაქტის დაფარვის მიზნით, რომ სამხედრო ძალების უზარმაზარი ძალა არ ნიშნავს უპირატესობებს, როგორც ადრე, მაშინაც კი, როდესაც ცეცხლის ძალის ასიმეტრია ასტრონომიულია. ის, რაც იშვიათად არის ნახსენები გერმანიაზე ამერიკული ტრიუმფის შესახებ, იმ ომებისგან განსხვავებით, რაც შეერთებულმა შტატებმა ჩაატარა კორეაში, ვიეტნამში, ერაყსა და ავღანეთში, არის შეერთებული შტატებისა და გერმანიის საერთო კულტურის ელემენტი, როგორც ერთ-ერთი ჩირაღდნის მატარებელი. “დასავლური ცივილიზაციის”. ამას ბევრი გავლენა ჰქონდა: გერმანიაში აშშ -ს ძალები არასოდეს განიხილებოდნენ უცხოებად, ისევე როგორც თალიბანი, რასაც დასავლურ პრესაში მოისმენს საერთო ავღანელებში მათ მიმართ ზიზღის გარეშე, იყენებდა მათ შორის საერთო კულტურას – თუნდაც პუშტუნებს, ტაჯიკებს, ჰაზარებს, უზბეკებს და სხვა ეთნიკურ ჯგუფებს – და უამრავ სხვა მეამბოხე ჯგუფსა და პოლიტიკურ პარტიებს შორის განსხვავებების დაშვების საშუალებას. ყუნდუზის თალიბანის ახლადდანიშნულმა მერმა გულ მუჰამედ ელიასმა თქვა, რომ ”ჩვენი ჯიჰადი არ არის მუნიციპალიტეტთან, ჩვენი ჯიჰადი არის ოკუპანტებისა და მათ, ვინც იცავს ოკუპანტებს”. თალიბანის დაბრუნება, რომელსაც შემდგომ ესეს მივუბრუნდები, ბევრია განპირობებული ამ მოსაზრებით და არა მხოლოდ საგარეო პოლიტიკის, გეოპოლიტიკის, სამხედრო სტრატეგიისა და მსგავსი რეალისტური პოლიტიკური შეფასებებით.
